توسط ابوالفضل قلی نژاد 
مازندران قدیم به چه صورت بود؟ کدام یک از شما درباره مازندران در قدیم اطلاعات دارید؟ می‌دانید نام مازندران در قدیم چه بود؟ تا حالا نقشه مازندران قدیم را دیدید؟
جای دنج اینجاست تا شما را با اصالت مازندران آشنا کند. در ادامه درباره انواع اقوام مازندرانی صحبت می‌کنیم و اطلاعاتی کامل از این منطقه و تصاویر مازندران قدیم را به شما ارائه می‌دهیم. در ادامه با ما همراه باشید.
لیست فهرست‌ها
اطلاعاتی از مازندران قدیم
بعد از بررسی‌هایی که در “غارهای هوتو و کمربند” انجام شد، باستان شناسان متوجه شدند که قدمت بشر در مازندران به 70 هزار سال می‌رسد! البته این تحقیقات همینجا تمام نمی‌شود؛ در “گوهرتپه” هم یکسری اسناد و مدارکی کشف شد که نشان می‌دهد قدمت تمدن شهری در مازندران به 6 هزار سال می‌رسد که بر اساس همین موارد می‌توان تمدن مازندران را جزو تمدن‌های قدیمی ایران معرفی کرد.
در مازندران ایران باستان، دو قبیله در بخش جنوبی دریا خزر زندگی می‌کردند:
1. تپور یا طپور: گفته شده که نام طبرستان، از این قبیله برداشته شده. درواقع نام مازندران قدیم همان طبرستان و یا تبرستان بود!
2. آرماردها: گفته شده که آرمارد همان اسم آمل قدیم است؛ این نکته را بدانید که آمل دومین شهر قدیمی ایران است!
حالا بگذارید کمی داستان را باز تر کنیم و بیشتر به دل شمال قدیم برویم:
تاریخچه قوم آرمارد برمی‌گردد به سال 171 الی 176 قبل از میلاد که برابر است با زمان پادشاهی فرهاد اول اشکانی! در سال 226 پادشاه اردوان پنجم که از سلسله اشکانیان بود، طبرستان را به قلمرو خودش اضافه کرد و قباد ساسانی هم شهر مازندران قدیم را به پسرش “کیوس” هدیه داد.
“خسرو انوشیروان” هم که یکی دیگر از پادشاهان ساسانی بود، “زرمهر” را جانشین “کیوس” کرد؛ بعد از کیوس، دودمان زرمهر تا سال 645 هجری قمری بر این مناطق حکمرانی می‌کردند تا اینکه در همین سالها، طبرستان جزو مناطق زیرنظر گیلان شد.
بعد از این مدتی، خاندان و سلسله‌های زیادی بودند که بر مازندران ایران باستان حکفرمایی کرد؛ اسامی بعضی از آنها را در پایین می‌بیند:
- علویان طبرستان
- سادات مرعشی
- سادات هزار جریب
- افراسیابیان مازندران
- کیاهای جلالی ساری
- روز افزون سواد کوه
- خاندان دیوها
درواقع اسامی بالا، خاندان محلی بودند که توانستند بر مازندران شهر قدیم حکومت کنند. در غیر اینصورت سلسله‌های زیادی بودند که بومی این طبرستان نبودند؛ ولی تا مدتها حاکم این مناطق بودند. این سلسله‌ها عبارتند از:
- طاهریان
- ساسانیان
- سلجوقیان
- مغولان
- سربداران
- و …
در سال 923 هجری قمری و در دوران پادشاهی شاه عباس اول صفوی، این پادشاه دستور لشکرکشی به مازندران قدیم را داد و می‌توان گفت در زمان پادشاهی شاه عباس اول، برای اولین بار مازندران به طور کامل تصرف شد. شاه عباس بعد از اینکه مازندران را تصرف کرد، دستور داد تا در شهر اشرف (بهشهر) یک کاخ به نام کاخ سلطنتی صفی آباد را بسازند.
مازندران درواقع ابتدا، جزو گیلان به شمار می‌رفت که در سال 1335 استان مازندران به مرکزیت ساری و به عنوان یک استان مستقل تشکیل شد؛ البته در آن زمان، استان‌های سمنان و گلستان هم زیرنظر استان مازندران بودند که سمنان در سال 1345 و گلستان در سال 1376 خودشان یک استان مستقل شدند.
همچنین بخوانید: آداب و رسوم مردم مازندران در عید نوروز
تاریخ مازندران قبل از اسلام
تاریخ مازندران قبل از اسلام بسیار با ابهت و پر از داستان‌های جذاب و شنیدنی است؛ درواقع نمی‌توان در یک یا دو بند درباره مازندرانی که قبل از اسلام بود حرف زد. ولی باید بدانید که اقوامی در مازندران زندگی می‌کردند که جزو اولین اقوام‌های ایرانی بودند.
از طرفی دیگر، قدرت و استراتژی‌های نظامی مازندرانی‌ها بسیار بالا بوده؛ به طوری که هیچکسی نمی‌توانست تا منطقه شمال را تسخیر کند؛ حتی بعد از اسلام نیز چندین سال طول کشید تا پای عرب‌ها به منطقه شمال برسد که البته بعد جنگ توانستند نفوذ کنند؛ چون هر بار که به جنگ با شمال لشکر کشی می‌کردند، درنهایت شکست می‌خوردند.
معرفی بابل مازندران قدیم
بابل هم به مانند آمل، یکی از شهرهای باستانی مازندران در قدیم است؛ ولی به قدمت آمارد (آمل) نمی‌رسد. عده‌ای قدمت شهر بابل را بعد از ورود اسلام به ایران می‌دانند و عده‌ای هم ادعا می‌کنند که قبل از ورود اسلام به ایران، یک شهری به نام “مه‌میترا” دقیقا در جای بابل کنونی وجود داشت که در نقشه‌ای که در بالاتر قرار دادیم هم میتوانید نقشه قدیم بابل را با نام مه‌میترا مشاهده کنید.
ولی طبق بررسی از اسناد تاریخی که در دست است، اولین تمدن و شهری که در این منطقه بنا شد، مربوط می‌شود به بعد از ورود اسلام به ایران که شهری به نام “مامطیر” بود.
بعد از مامطیر، اسمش به “بارفروش‌ده” تغییر پیدا کرد و بعد از اینکه این شهر گسترش پیدا کرد و جمعیت آن هم بیشتر از قبل شد، کلمه “ده” از آخر اسمش برداشته و تبدیل به “بارفروش” شد. نام این شهر تا تاریخ 30 اسفند سال 1310 همین بارفروش بود تا اینکه در همین تاریخ، بارفروش تبدیل به بابل شد.
در زمان شاه عباس اول، بیشترین توجه به این شهر می‌شود؛ به حدی که خود شاه عباس تصمیم گرفت تا کاخ خودش را در “جزیره بحرارم” بسازد؛ ارزش این شهر روز به روز بیشتر می‌شد؛ به حدی که در زمان افشاریان، شهر بارفروش تبدیل شده بود به مرکز مازندران قدیم.
البته بابل مازندران قدیم آنچنان هم تاریخچه عظیمی ندارد؛ چون همیشه یکی از مناطق و شهرهای تبرستان به شمار می‌رفت و تمامی خاطرات آن، با بقیه شهرها مشترک است.
در ادامه یک ویدئویی برای شما قرار دادیم که درباره بابل زمان قدیم است:
منبع: ویکی پدیا
نقشه مازندران قدیم (نقشه طبرستان قدیم)
همانطور که در بالاتر هم اشاره کردیم، گلستان و سمنان هم زمانی جزو قلمرو طبرستان قدیم بودند که تا همین چند سال پیش هم با نام مازندران از آنها یاد می‌کردند؛ برای همین در نقشه طبرستان که مربوط به گذشته می‌شود نیز آنها جزو قلمرو مازندران به شمار می‌روند. ولی اگر پیشینه طبرستان را نگاه کنید، می‌فهمید که قلمرو مازندران بزرگتر از این حرفهاست. در بالا و در قالب یک عکس، نقشه مازندران قدیم را برای شما قرار دادیم تا بهتر متوجه ابهت این مرز و بوم شوید.
همچنین در نقشه قدیم مازندران که در بالا قرار دادیم میتواند نام قدیم یکسری از شهرهای مازندران را نیز مشاهده کنید. البته نقشه استان مازندران امروزی بسیار با این نقشه متفاوت است که با یک سرچ در اینترنت میتوانید به نقشه مازندران امروزی برسید.
همچنین بخوانید: ادبیات بومی مازندران
نام قدیم مازندران چیست؟
درواقع در زمان باستان، تمامی سرزمین‌های شمالی یک منطقه واحد بودند که همین مناطق شمالی را با نام‌های “تپوش آری و تپوری و تپورستان” می‌شناختند که یعنی نام قدیمی مازندران نیز همین بوده. تمام این نام‌ها ریشه در قوم تپور دارد که در این مناطق زندگی می‌کردند. حتی اگر به نام قدیم استان مازندران در تمامی دوران نیز نگاه کنید، گرفته شده از همین کلمات تپور است.
به گفته “اسدالله عمادی” اسم “تپوش آری” اولین بار در کتیبه‌های آشوری با نام عنوان مازندران قدیم دیده شده. البته اشاره به سرزمین‌های شمالی و اسم قدیمی مازندران در ایران باستان، فقط همین یک مورد نبود؛ در موارد زیر میتوانید نام های قدیمی مازندران را که در کتیبه و آثار باستانی مختلفی وجود داشته را بخوانید:
- کتزیاس که یک پزشک دربار در زمان هخامنشیان بود، از سرزمین تپوری به عنوان منطقه‌ای یاد میکند که بین دو منطقه هیرکانی و کادوسی واقع شده بود.
- پولیبیوس (تاریخ نویس یونانی) از کوه‌های تپوری یاد میکند که بین دروازه کاسپین و دریای هیرکانی قرار دارد.
- استرابون (تاریخ نگار یونانی) از سرزمین تپوری در نزدیکی شهر ری و دروازه کاسپین یاد میکند.
- آریان (فیلسوف یونانی) و کوینت کورس (مورخ رومی) در نوشته‌های خودشان از جنگ میان اسکندر و هخامنشیان صحبت می‌کردند که همین نوشته‌ها از منطقه‌ای به نام ساتراپ تپوری در نزدیکی دریا مازندران اشاره میکند.
- موسی خورنی و سبئوس که جزو مورخین زمان ساسانیان بودند، از سرزمین‌های شمالی با نام “تپرستان” اسم بردند.
- در خود سکه‌های اسپهبدان طبرستان، از نام مازندران قدیم با اسم “تپورستان” یاد شده.
درباره خود اسم مازندران هم آمده جزوی از منطقه مازندران ایران باستان یعنی همان تپورستان و طبرستان بوده که در قرن هفتم هجری قمری، اسم مازندران جایگزین اسم طبرستان شد.
همچنین بخوانید: لباس محلی مازندران
قدیمی ترین شهر مازندران
قدیمی ترین شهر مازندران درواقع جزو قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که اگر اولی نباشد، قطعا دومی را هست. این شهر هم چیزی نیست جز آمل امروزی! اگر این مقاله را تا به اینجا به خوبی خوانده باشید، ما درباره قوم آرمارد صحبت کردیم که این قوم نیز درواقع در همین بخش آمل زندگی می‌کرد. درواقع اسم آمل نیز از همین آرمارد گرفته شده.
حتی فردوسی نیز در شاهنامه نیز به صورت مستقیم از آمل اسم برده که همین موضوع میتواند قدمت این شهر و اهمیت آن را در زمانهای قدیم، مشخص کند. به شعر زیر دقت کنید:
بیاراست گیتی بسان بهشت
به جای گیا سرو گلبن بکشت
از آمل گذر سوی تمیشه کرد
نشست اندر آن نامور بیشه کرد
بپردازم آمل نیایم به جنگ
سرم را ز نام اندرآرم به ننگ
بزرگان ایران ز گفتار اوی
بروی زمین برنهادند روی
چو اغریرث آمد ز آمل به ری
وزان کارها آگهی یافت کی
بدو گفت کاین چیست کانگیختی
که با شهد حنظل برآمیختی
منوچهر با سلم و تور سترگ
بیاورد ز آمل سپاهی بزرگ
به چین رفت و کین نیا بازخواست
مرا همچنان داستانست راست
البته به غیر از فردوسی، شاعران بسیار دیگری نیز بودند که از ایران در آثار خودشان اسم بردند. از این شاعران مطرح می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مسعور غزنوی
- فخرالدین اسعد گرگانی
- طالب آملی
- راوی
- قاآنی شیرازی
- صائت تبریزی
- خاقانی
همانطور که در بالاتر هم گفتیم، قدمت آمل بسیار بیشتر از این حرفهاست که طبق اسناد به دست آمده، حتی گفته شده که به قبل هخامنشیان نیز برمی‌گردد.
معرفی کتاب تاریخ مازندران
برای کسانی که علاقمند به کتابخوانی هستند و دوست دارند که بیشتر از مازندران در قدیم آشنا شوند، پیشنهاد میکنم که کتاب تاریخ مازندران نوشته “ملاشیخعلی گیلانی” را بخوانند.
این کتاب در 158 صفحه نگارش شده که از اول تا به آخر، درباره این موضوع صحبت میکند که مازندران چی بود و از کجا ساخته شد و چه کسانی زندگی می‌کردند و چه کسانی بر این منطقه حکمرانی می‌کردند و …
دانلود نسخه PDF کتاب تاریخ مازندران
تحقیق درباره تاریخ طبرستان
تحقیق درباره تاریخ طبرستان میتواند یکی از بهترین موضوعات برای ارائه یا موضوع مربوط به پایان دوره و در کل تحقیقات دانشگاهی باشد؛ از طرفی دیگر شاید شما علاقه دارید تا اطلاعاتی جامع را درباره تاریخچه مازندران، مازندران قدیم و … به دست بیاورید.
در این لحظات پیشنهاد می‌شود که از کتاب‌های معتبر که در این زمینه وجود دارند به مانند کتاب تاریخ طبرستان را مطالعه کنید. همچنین میتوانید از منابع معتبر دیگری به مانند ویکی پدیا استفاده کنید.
باشگاه نساجی مازندران قدیم
سال به وجود آمدم تیم نساجی مازندران برمی‌گردد به سال 1338؛ این تیم توسط روسای شرکت نساجی مازندران که در شاهی شهر (قائمشهر کنونی) بود ساخته شد.
تا سال 1362 نساجی فقط یک تیم داشت؛ ولی در همین سال، یک تیم دیگر هم از نساجی ساخته شد؛ این روند یکسال ادامه داشت تا اینکه درنهایت توسط شخصی به نام “رحیم دست نشان”، دوباره تبدیل به یک تیم واحد شدند.
تیم نساجی مازندران قدیم به مربیگری “رحیم دست نشان” و “محمود سورتچی” یواش یواش مراحل پیشرفت را طی کردند و لیگ‌ها را یکی پس از دیگری، پشت سر گذاشتند.
حتی در سال 1364، تیم نساجی توانست به مقام سومی جام قدس برسد و برای همین به عنوان نماینده ایران، برای کسب “جام قائد اعظم” اعزام شد و باید با تیم‌های چین، پاکستان (میزبان)، بنگلادش مسابقه می‌داد؛ درنهایت و با تلاش بازیکنان، تیم نساجی توانست تا این جام را بالای سر ببرد و بالاتر از بقیه تیم‌های حاضر در این تورنمنت بایستد.
این تیم تا سال 1397 در لیگ دسته یک ماند و درنهایت و در 9 اردیبهشت سال 1397 و به مربیگری جواد نکونام به لیگ برتر صعود کرد!
نام قدیم آمل در جدول چیست؟
- هفت شهر
- آمرداد
- آمله
- آموی
زمانی مرکز طبرستان بود در جدول
آمل (شاید نام قدیم آمل باشد که در بالا هم معرفی کردیم.)
سوالات متداول
طبرستان نام قدیم کدام شهر است؟
در جواب طبرستان کدام شهر است باید بگویم که طبرستان نام قدیم استان مازندران است که در گذشته آن را با نام طبرستان می‌شناختند.
شهر طبرستان کجاست؟
سوال شهر طبرستان کجاست میتواند جوابهای مختلفی را بر اساس زمانهای مختلف داشته باشد. چون در هر زمانی، قلمرو شهر طبرستان فرق میکند که در این پست نیز درباره آن صحبت کردیم.
تبرستان یا طبرستان؟
تفاوتی میان آنها نیست و درواقع هر دو اسم یعنی تبرستان یا طبرستان جزو نام‌های مازندران قدیم هستند؛ حالا در بعضی از یک زمانی آن را با اسم تبرستان می‌شناختند و یک زمانی هم با نام طبرستان!
این بود از پست مقاله مازندران قدیم! نظر شما درباره این پست چیست؟ به نظر شما این تاریخی که از مازندران نوشتیم درسته؟ اگر شما هم چیزی از تاریخ مازندران باستان در قدیم می‌دانید میتوانید در کامنت‌ها برای ما بفرستید تا به مطلب اضافه شود.
منبع: ویکی پدیا
