قوم گالش ایران: کی بودند؟ از کجا آمدند؟ چی می‌پوشند؟

قوم گالش (Galeš) یکی از اقوام تاریخی در ایران است که بیشتر از همه در گیلان و در غرب مازندران زندگی می‌کنند. ما در پست اقوام مازندران، از این قوم هم اسم بردیم و متوجه شدیم که شما می‌خواهید تا بیشتر درباره آن بدانید. برای همین ما هم تصمیم گرفتیم تا یک پستی مبنی بر قوم گالش ایران برای شما بنویسیم.

در ادامه این پست به معرفی کلی از این قوم می‌پردازیم و انواع اقوام گالش را به شما معرفی می‌کنیم؛ در انتها هم درباره یک افسانه از قوم گالش می‌پردازیم.

پس در ادامه همراه جای دنج باشید.

معرفی کلی قوم گالش

قبل از همه چیز بهتر ما اول بفهمیم که قوم گالش به چه افرادی گفته می‌شود.

معمولا به دامداران کوه نشین گیلانی و مازندرانی که در دامنه شمالی کوه البرز زندگی می‌کنند، گالش می‌گویند. البته باز بیشتر به کسانی که در استان‌های ساحلی دریا خزر و در دامنه‌های شمالی کوه البرز بودند گالش می‌گفتند.

همه گالشها زندگیشان بر پایه پرورش گاو و گوسفند و تهیه فرآورده‌های لبنی می‌باشد. آنها به حدی در پروش دام مهارت دارند که هر ساله عده‌ای از مردم اطراف، دام‌های اهلی خودشان را به قوم گالش می‌سپارند.

گالشها افرادی پرتلاش و پرتوان هستند و به مهربانی و مهمانوازی معروفند. متاسفانه با اینکه گفته شده قوم گالش یکی از اقوام باستانی گیلک و طبری است، ولی باز هم در کتب باستانی خبری از اسم گالش نیست.

همچنین بخوانید: گالش گاو محلی مازندران

معنی گالش چیست؟

یکی از سوالات اساسی در مورد این قوم این بود که معنی گالش چیست؟ بعضی به جای کلمه گالِش از کلمه گاولَش استفاده می‌کنند که فرقی در معنی آن ندارد. هر دو این کلمات به معنی “گاوبان” می‌باشد. در بالاتر هم گفتیم گالش کسانی هستند که کل زندگی خودشان را صرف پرورش گاو و گوسفند کردند.

بعضی ها اعتقاد دارند که کلمه گالش ریشه در سانسکریت دارد و از کلمه “گئورکش – Gao-rakš” که به معنی نگهبان گاو است الهام گرفته شده. بعضی ها هم اعتقاد دارند که گالش از کلمه “گالیدن” به معنی کناره گیری است. چون آنها همیشه در کوه زندگی می‌کنند و از جلگه نشینان دوری می‌کنند.

حالا باز معنی این کلمات در مازندران قدیم و گیلان متفاوت است.

مثلا در مازندران فقط به چوپان گاو، گالش می‌گفتند و به کسانی که چوپان گوسفند بودند کِرد (kerd) می‌گفتند؛ حالا در متنها کهن طبری، در کل به کسانی که چوپان بودند می‌گفتند گالش!

ولی گیلان اینطور نیست. آنها به کسانی که توانایی زمین زدن گاو وحشی را داشتند می‌گفتند گالش. در ترجمه آنها از معنی گالش اینطور بود که “گا” به معنی گاو و “لش” به معنی جسمی بود که بر زمین خوابانده شده.

خصوصیات اخلاقی و ظاهری قوم گالش ایران

همه آنها افرادی پرتلاش و توانمند هستند. از قیافه ظاهری آنها می‌توان به چشمانی قهوه‌ای و یا مشکی، سفید پوست، درشت استخوان و خوش اندامی اشاره کرد همه این موارد می‌تواند به خاطر تغذیه مناسب باشد.

گفته شده آنها در روابط عاشقانه بسیار پایبند هستند و حتی تا چندین سال پیش با افراد غیر از قوم و قبیله خود ازدواج نمی‌کردند که البته امروزه کمی داستان عوض شده.

همچنین بخوانید: رسم و رسوم عروسی در مازندران

شغل اصلی قوم گالش چیست؟

کاری به این موضوع نداریم که الان قرن بیست و یکم است و مردم پا به اینترنت گذاشتند و …. ما با ریشه و اصل و نسب کار داریم و اینکه شغل اصلی قوم گالش چه بود!

در بالا هم ما چندین بار به این موضوع اشاره کردیم که اقوام گالشی همیشه مشغول پرورش دام بودند و تخصص آنها بر روی گاو و گوسفند بود؛ جدای از پرورش، آنها مشغول تولید فرآورده‌های لبنی به مانند شیر، پنیر، کره و … هم بودند.

بعضی از زنان این قوم هم مشغول به پشم ریسی و شالیبافی هستند؛ البته این کار در درجه دوم و بعد از کار گاو و گوسفند است.

البته تا چندین سال پیش، آنها علاقه‌ای برای کشاورزی نشان نمی‌دادند، مگر در مواقع ضروری! ولی امروزه می‌بینم که تعداد زیادی از اقوام گالش مشغول کارهای کشاورزی به مانند چایکاری هستند.

زبان گالشی چطور است؟

گفته شده که زبان گالشی بخشی از زبان گیلکی است و همانطور که از اسمش هم پیداست، مختص مردمان گیلانی است؛ بیشتر از همه هم این زبان قوم گالش در مناطقی مثل رودبار، رستم آباد، دیلمان، املش، اشکورات و چند منطقه دیگر شنیده می‌شود. جدای از گیلان، قسمتهایی از غرب مازندران هم به این زبان صحبت می‌کنند، مخصوصا رامسر!

خیلی از محققین مثل “حسین احمدی” بر این باور هستند که قوم و زبان گالشی از نسل “کادوسیان” هستند. کسانی که با اقوام کادوسیان آشنا نیستند بدانند که این قوم قبل از ورود آریایی ها به ایران، در این مناطق زندگی می‌کردند. یکسری منابع هم وجود دارد که قوم گالش را به قوم دیلم مرتبط می‌کند.

باید بدانید که هر فرد گیلک، به گویش خاص خودش صحبت می‌کند که بستگی به موقعیت محل زندگی اش دارد (غرب و یا شرق گیلان). ولی زبان گالشی به هر دو این گویش ها شباهت بسیار زیادی دارد.

همانطور که گفتیم زبان گالشی بخشی از زبان گیلکی است و این زبان، اصیل تر از بقیه لهجه ها و گویشهایی است که بقیه گیلانی ها صحبت می‌کنند.

منیع: ویکی پدیا

قوم گالش در گیلان چه می‌پوشند؟

البته فرقی بین لباس پوشیدن قوم گالش در گیلان با اقوام گالشی در دیگر مناطق نیست. همه آنها از لباس‌های پشمی استفاده می‌کنند که اکثر آنها را هم خودشان درست میکنند.

شلوار پشمی، جلیقه پشمی، کلاه و شولا. همه این لباسها پشمی هستند. البته آنها نیاز دارند که لباس پشمی بپوشند؛ چون همانطور که گفتیم، آنها در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند و باید با هوای سرد این مناطق کنار بیاییند.

همچنین بخوانید: لباس محلی مازندران

معرفی کتاب گالش ها

یک کتابی به نام “گالش‌ ها” وجود دارد که توسط افرادی با نام “میثم نوائییان” “نیما فریدمجتهدی” و “ابوطالب قاسمی” نوشته شده.

این کتاب درباره قوم گالش ایران است و در 188 صفحه به شما می‌گوید که این اقوام چه کسانی هستند، چطور امرار و معاش می‌کنند، تاریخچه آنها چیست، از کجا آمدند، چطور صحبت می‌کنند و سوال‌های مشابه…

این کتاب در رشت و در انتشارات ایلیا و در سال 1398 به چاپ رسیده.

برای دانلود کتاب گالش ها کلیک کنید

اسامی انواع قوم گالش ایران

از آنجایی که قوم گالش در تمامی گیلان و بعضی مناطق مازندران پخش شدند، باعث شده به خاطر محل اقامت آنها و رفتارهایشان، اسم‌های مختلفی بر روی آنها بگذارند. در ادامه ما به بررسی بعضی از آنها می‌پردازیم.

1. گالش اشکوری

اشکورات نام یک منطقه‌ای است که از جنوبی ترین منطقه شهرستان رودسر شروع می‌شود و تا جنوبی ترین منطقه شهرستان رامسر ادامه دارد. به دسته از گالشهایی که در این مناطق زندگی می‌کنند، گالش اشکوری می‌گویند؛ آنها به زبان گیلکی سخن می‌گویند.

2. گالش طبری

گالش طبری هم یکی دیگر از اقوام گالش است که در مناطق کوهستان استان مازندران و گلستان سکونت دارند؛ همانطور که از اسمش هم پیداست، آنها به زبان مازندرانی صحت می‌کنند.

3. گالش مختاباد

مختابادها درواقع یک گالش نیستند؛ آنها گروهی از مردمان مازندران هستند که در واژه‌های زبان تبری، با نام سرپرست گالش شناخته می‌شوند. آنها هم به مانند گالش ها به پرورش گاو و گوسفند مشغول هستند و دست به کار کشاورزی نمی‌برند. همانطور که گفتیم، مختابادها طبری هستند و به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند.

همچنین بخوانید: ادبیات بومی مازندران

سیاگالش یا گالش سیاه چهره کیست؟

در بین گالشها یک افسانه‌ای با نام سیاگالش یا گالش سیاه چهره وجود دارد و از آنجایی که گفته شده چهره او سیاه است، به این نام معروف شده.

گفته شده که سیاگالش در جنگل زندگی می‌کنند و زندگی در میان بقیه افراد خودداری می‌کند؛ او هم به مانند بقیه، مشغول دامداری و پروش گاو است؛ ولی با این تفاوت که فقط گاو وحشی پرورش می‌دهد!

وظیفه او حفاظت از حیوانات و مخصوصا حیوانات حلال گوشت است. کسی حق ندارد در محدوده سیاگالش شکار کند؛ چون گالش سیاه چهره او را قطعا تنبیه می‌کند!

سیاگالش در نزد گالشها بسیار مقدس شمرده می‌شود. به طوریکه اگر کسی مالهایش بمیرد، فکر می‌کند که سیاگالش از او روی برگردانده. آنها سیاگالش را حامی گالشها می‌دانند و فکر می‌کنند اگر او نباشد، دیگر گالشی هم وجود ندارد.

البته این باور الان کمرنگ شده و فقط گالش‌های ریش سفید به این موضوع اعتقاد دارند.

کلام آخر در باره قوم گالش

متاسفانه فرهنگ گالش‌های امروزی دیگر مثل گذشته نیست؛ امروزه از کلمه گالش به عنوان یک توهین استفاده می‌شود و برای همین اگر کسی هم از قوم گالش باشد، هیچوقت خودش را گالش خطاب نمی‌کند.

این در حالی است که قوم گالش ایران یکی از بزرگترین و قدیمی ترین اقوام در شمال و حتی ایران است و مازندران و ایران باید به وجود این قومها افتخار کنند.

اگر شما از قوم گالش هستید، به خودتان افتخار کنید که چنین تاریخچه و اصل و نسبی دارید!

منبع: ویکی پدیا