قوم تپوری | تاریخچه تپورستان | والی تپور کی بود؟

ما در مقالات مختلفی از قوم تپوری (tapuri) اسم بردیم؛ به طور خلاصه فقط گفتیم که این قوم یکی از اقوام باستانی ایرانی بودند که قبل از آریایی‌ها در مناطق شمال ایران زندگی می‌کردند و به زبان تبری با هم حرف می‌زدند.

ولی امروز قصد داریم تا بیشتر درباره این قوم بپردازیم و با هم ببینیم که تپوری ها چه کسانی بودند؛ پس این پست جای دنج را از دست ندهید.

البته ما قصد نداریم که زیاد تخصصی بشیم. چون بینهایت اصطلاح و کلمه از اقوام مختلف وجود دارد که هر کدام هم نیازمند توضیح‌های خودش است؛ پس ما سعی کردیم تا یک پستی بنویسیم که برای همه، قابل درک و فهم باشد.

معرفی کلی از قوم تپوری

قوم تپوری یکی از اقوام باستانی ایرانی تبار هستند که در منطقه تپورستان (مازندران امروزی – جنوب دریای مازندران) زندگی می‌کردند؛ نامهای دیگری هم از این قوم وجود دارد. مثلا در کتیبه‌های ایلامی، این قوم را با نام تپیر (Tapir) یاد می‌کنند؛ نامهای دیگر این قوم عبارتند از: طبری، تیبارین، تبری و طبریان.

درواقع تپوری ها یک قومی باستانی پیش از آریایی‌ها بودند که به صورت گسترده در مناطق مختلف ایران پخش شدند؛ ولی به دست اقوام مهاجر ایرانی، به سمت کوهستانهای شمال ایران فرستاده شدند.

معرفی نژاد مردم مازندران

همانطور که در جریان هستید، نام مازندران از شاهنامه بیرون آمد و قبل از آن، این منطقه را با نام طبرستان می‌شناختند؛ ولی همیشه هم اسم منطقه طبرستان نبود!

در گزارش‌های تاریخی از محققان روم و یونان باستان که کشف شده، در دوران هخامنشیان، اشکانیان و آشوریان، این منطقه را با نام تپوریا (TAPURIA) می‌شناختند؛

گفته شده که در زمان ساسانیان، این منطقه را با نام تپورستان یاد می‌کردند و بعد از اینکه اعراب به ایران حمله کردند، نام آن از تپورستان به طبرستان تغییر پیدا کرد؛ یعنی درواقع نام “طبرستان” همان کلمه عربی شده “تپورستان” است.

“کتزیاس” در کتابهای خودش گفت که قوم تپوری به همراه هیرکانیان و کادوسی‌ها، تحت سلطه “نینوس” پادشاه آشوری بودند؛ کتزیاس گفت که در زمان نینوس، مناطق زیادی به دستش فتح شدند که منطقه تپوری یکی از آنها بود.

البته باید بدانید که تپوری ها به راحتی هم تسلیم نمی‌شدند؛ مثلا اسکندر هیچوقت نتوانست تا منطقه تپور را تسخیر کند. در ادامه داستان نبرد تپور و اسکندر را برای شما می‌گوییم.

البته در پست مازندران قدیم هم درباره این موضوعات صحبت کردیم!

جنگ بین اقوام تپوری و اسکندر مقدونی

قوم آرمارد هیچوقت حاضر نشد تا اسکندر را به عنوان فاتح این مرز و بوم بشناسد؛ این حرکت آرماردیها به اسکند بر خورد و تصمیم گرفت تا یک لشکری را به این منطقه بفرستند تا مناطق آرمارد را از چنگ آنها در بیاورند. در کتاب “کوینت کورس” گفته شده که اسکندر این جمله را گفت:

“بسیار غریب است که مشتی آرمارد مرا به عنوان فاتح قبول نمی‌کنند”

آرماردها توانسته بودند تا بلندی‌های اطراف منطقه خودشان را فتح کنند؛ ولی در نبردی که به رهبری خود اسکندر انجام شد، قوم آرمارد به مناطق خودشان عقب نشینی کردند. اسکندر هم دهات‌های اطراف را تسخیر کرده بود و حالا قصد داشت تا به داخل منطقه آنها نفوذ کند.

ولی اینجا بود که آنها به مشکل خوردند؛ لشکر اسکندر با جلگه، باتلاق، جنگل و کوه‌های زیاد رو به رو شدند؛ جالبتر از همه اینکه در تمامی این مناطق، استحکامات دفاعی و جنگی زیادی هم ساخته شده بود!

کوینت کورس در کتاب خودش می‌گوید که قوم تپوری به عمد درختان را در کنار هم می‌کاشتند؛ به حدی که وقتی چند سال از عمر آنها می‌گذشت، به مانند یک تله و تور برای دشمن عمل می‌کرد؛ حالا سپاه اسکند هیچ راهی غیر از استفاده از تبر نداشت. ولی تبر هم به کار آنها نمی‌آمد. چون تمامی این درختان به دلیل نزدیکی، به هم گره خورده بودند و همچنین شاخه‌های درهم تنیده زیادی در اطراف وجود داشت.

هر موقع هم سپاه مقدونی سعی می‌کرد به تپوری ها نزدیک شوند، قوم تپوری از پشت استحکاماتی که ساخته بودند، با تیر از سپاه اسکندر پذیرایی می‌کردند.

اسکندر دستور داد که جنگل را محاصره کنند که این امر هم فایده ای نداشت؛ در نهایت اسکندر مجبور شد تا “فرادات” را که والی خود تپورستان بود را به عنوان فرمانده خودش در این بخش منصوب کند.

فرادات را بیشتر بشناسیم

فرادات والی قوم تپوری در زمان خشایار شاه (آخرین شاه هخامنشی) بود؛ بعد از اینکه خشایار شاه از اسکندر شکست خورد، اسکندر بنا به دلایلی که در بالا هم گفتیم، تصمیم گرفت تا به مناطق شمالی ایران حمله کند.

ولی اقوام آرمارد و تپوری در جلوی آنها ایستادند؛ در نهایت هم اسکندر نتوانست فرادات را شکست دهد و مجبور شد تا او را به عنوان والی تپورستان انتخاب کند.

معرفی کتاب قوم تپوری

در ادامه هم یک فایل پی دی افی را برای شما قرار دادیم که کامل درباره قوم تپوری توضیح داده.

این فایل پی دی اف در 16 صفحه و به دست “هاشم آقاجانی الیزه” و “طهمورث مهرابی” نوشته شده. در ادامه لینک دانلود را برای شما قرار دادیم.

دانلود فایل PDF معرفی قوم تپوری

بحث درباره اقوام تپوری خیلی زیادتر از این حرفاست؛ به حدی که باید به اندازه یک کتاب درباره آن صحبت کنیم؛ ما فقط خواستیم تا این پست را طوری بنویسیم که هر کسی بتواند از آن سر در بیاورد.

منبع: Wikipedia